Cymdeithas Anghorfforedig

Os mai dim ond grŵp bach o wirfoddolwyr ydych chi, heb unrhyw gynlluniau i gyflogi staff neu rentu eiddo, dyma’r un i chi. Dyma'r grŵp hawsaf i'w sefydlu. Y cyfan sydd arnoch ei angen yw ysgrifennu “cyfansoddiad” neu “ddogfen lywodraethu”. Dyma restr o reolau ar gyfer y grŵp. Mae hefyd yn dweud beth mae’ch grŵp yn mynd i’w wneud, a sut mae’n mynd i’w wneud.

Y math yma o grŵp:

• nid oes rhaid iddo fod yn elusen (er gallwch sefydlu elusen os ydych yn dymuno). Bydd angen i chi gael cyngor swyddogol os ydych chi eisiau bod yn elusen.
• nid yw'n strwythur cyfreithiol ar wahân. Mae hyn yn golygu na all y grŵp gymryd contract neu fod yn berchen ar eiddo - ond gall aelodau unigol wneud hynny.
• gydag aelodau sy'n pleidleisio am yr hyn y dylai'r grŵp ei wneud.
• gall y grŵp ddod yn fath gwahanol o grŵp neu elusen yn ddiweddarach.

Edrychwch ar ein dogfen ar wahân am “Sefydlu Grŵp Cymunedol” am wybodaeth am gymdeithasau anghorfforedig.

Corfforedig ac Anghorfforedig

Y gwahaniaeth rhwng y ddau beth yma yw a oes gan eich grŵp “bersonoliaeth gyfreithiol” ei hun ar wahân. Gall grŵp corfforedig gyflogi pobl, cymryd contract neu rentu eiddo. Os oes unrhyw ddyled, y grŵp sy’n berchen ar y ddyled honno nid y bobl sy’n rhedeg y grŵp. Mae hyn yn golygu bod grŵp corfforedig yn cael ei reoleiddio'n fwy nag un anghorfforedig. Mae’n debyg y byddwch angen help gan gyfrifwyr a chyfreithwyr.

Enghreifftiau o grwpiau corfforedig:

• Cwmni Budd Cymunedol (CIC)
• Cwmni Cyfyngedig trwy Warant
• Sefydliad Corfforedig Elusennol
• Cymdeithas Budd Cymunedol
• Cymdeithas Gydweithredol

Ar y llaw arall, dim ond grŵp o unigolion yw grŵp anghorfforedig. Os bydd rhywun yn mynd i ddyled ar ran y grŵp, mae’r person hwnnw’n atebol am y ddyled honno. Gan fod y rhan fwyaf o grwpiau cymunedol yn fach iawn a ddim yn trin llawer o arian, mae’r risg yn isel mewn gwirionedd.

Enghreifftiau o grwpiau anghorfforedig:

• Cymdeithas Anghorfforedig
• Ymddiriedolaeth Elusennol

Ydych Chi'n Elusennol?

Diffinnir elusen yn y gyfraith yng Nghymru a Lloegr fel grŵp sydd â dibenion elusennol yn unig. Mae’n cael ei reoleiddio gan yr Uchel Lys. Mae’n rhaid i chi brofi eich bod yn bodoli er budd y cyhoedd. Os yw eich incwm yn fwy na £5,000 y flwyddyn neu os ydych chi’n Sefydliad Corfforedig Elusennol, rhaid i chi gofrestru gyda’r Comisiwn Elusennau. Edrychwch ar y canllawiau swyddogol ar wefan y Llywodraeth yma.

Byddwch yn ofalus! Nid yw “elusen” yn grŵp cyfreithiol ar ei ben ei hun. Mewn gwirionedd, mae’r rhan fwyaf o elusennau yn un o’r rhain:

• Cymdeithas Anghorfforedig
• Ymddiriedolaeth Elusennol
• Sefydliad Corfforedig Elusennol
• Cwmni Cyfyngedig trwy Warant
• Cymdeithas Budd Cymunedol Elusennol

Ni all y grwpiau hyn fod yn elusennau:

• Cwmni Budd Cymunedol (CIC)
• Cymdeithas Gydweithredol

Defnyddiwch y “Map Llwybr” syml yn y Ganolfan Adnoddau yma i weld beth ddylai strwythur cyfreithiol eich grŵp fod.

Os oedd y canllaw hwn yn rhy gymhleth, gallwch ei ddarllen mewn ffordd wahanol yma.