Gyda diolch i Tim Hill, Rheolwr Cadwraeth gydag Ymddiriedolaeth Natur Herts a Middlesex, am y blog blasus yma.

Gwledd yn y rhisgl

Pe baem ni wedi ein bendithio ag archbŵer clyw uwchsain, byddai ymweliad â hen goedwig neu borfa gyda choed hynafol yn brofiad cwbl newydd. Byddem yn cael ein llethu gan synau cnoi, deintio a llowcio. Ond nid sŵn rhywun yn gwledda ar ddarn neu ddau o gynhwysion crimp eu picnic fyddai hwn, ond cacoffoni o chwilod dirifedi a'u larfa’n bwyta pren pydredig a marw, 'sŵn y saprocsylau'.

Mae chwilod saprocsylig yn cael eu diffinio fel rhywogaethau sy'n ddibynnol ar bren marw neu bren sy'n pydru, neu'n ddibynnol ar y rhai sy'n ddibynnol ar bren sy'n pydru am ran o'u cylch bywyd. Mae'r infertebrata yma’n ddibynnol yn bennaf ar gynefinoedd sydd wedi’u creu gan brosesau pydru neu ddifrod i bren a rhisgl coed a llwyni mwy. Mae'r cynefinoedd arbenigol yma’n cynnwys tyllau pydredd, sudd yn llifo, hyffae ffyngaidd a chyrff ffrwytho.

Cwrdd â thrigolion y pydredd

Mae cymdogaethau sydd wedi pydru'n naturiol yn gartref i gymunedau eithriadol amrywiol o fywyd gwyllt. Felly, pwy sy'n byw ble? Beth am i ni ddarganfod yr ateb!

Mae larfa'r chwilod corniog mawreddog yn ffafrio lleoliadau ar yr islawr, sef pren marw tanddaearol, tra mae larfa chwilod hirgorn du a melyn yn denantiaid hirdymor mewn canghennau sydd wedi syrthio, gan gymryd hyd at dair blynedd i adael eu cartref fel oedolion. Mae’r ffyngau sy'n ffynnu mewn lleoliadau sy'n pydru’n cynnwys coesynnau cain y ffwng cyrn gwyn a’r ysgwydd felen dalpiog.   

Mae traean o holl adar y goedwig yn nythu yn nhyllau neu geudodau coed marw. Mae cnocellod brith mwyaf yn cloddio eu tyllau eu hunain gyda'u pigau pwerus, tra mae teloriaid y cnau’n chwilio am geudodau sy’n bodoli eisoes.

Mae llawer o'n rhywogaethau ni o ystlumod yn chwilio am goed sydd â 'nodweddion cyfnod' naturiol fel tyllau pydredd, holltau a rhisgl yn codi i glwydo ynddynt. Nid yw ein hystlum mwyaf, yr ystlum mawr, yn poeni am fyw mewn cartref ail-law ac rydym yn gwybod ei fod yn clwydo mewn tyllau cnocellod. Mae'r ystlum du prin sydd pur anaml i’w weld, ac sydd ond i’w ganfod mewn coedwigoedd sydd â digon o bren marw yn sefyll, yn manteisio yn aml ar fylchau y tu ôl i risgl sydd wedi gwahanu oddi wrth y pren.

Nid dim ond anifeiliaid hoff o’r tir sy'n gwerthfawrogi pren marw. Gall boncyffion wedi syrthio mewn afonydd ddarparu lloches berffaith i bysgod, llecyn i ysgarthu i ddyfrgi, neu leoliad i lygoden bengron y dŵr fwyta. Mae coed neu ganghennau marw sydd wedi syrthio i nentydd calch yn tarfu ar y llif neu'n ei yrru drwy fan culach, gan sgwrio'r gwely graeanog a chreu amodau perffaith i frithyll dorri nythod, lle maent yn dodwy eu hwyau. Mewn pyllau, mae gweision neidr y de yn chwilio am bren meddal sy'n pydru ar gyfer dodwy eu hwyau.

Gwneud lle i fyd natur blêr

Yn anffodus, yn ein byd modern ni, mae pren marw a phren sy’n pydru’n cael ei ystyried yn aml fel rhywbeth blêr ac angen ei symud. Yn fy marn i, byd natur sy'n gwybod orau ac, os yw'n ddiogel gwneud hynny, gadewch bren marw a phren sy’n pydru yn ei gyflwr naturiol a pheidiwch â'i dacluso.

Rhaid i ni ei gofleidio, ei warchod, a cheisio creu mwy ohono. Gyda 13%* o'r holl blanhigion ac anifeiliaid rydyn ni’n gwybod amdanyn nhw yn y DU yn uniongyrchol ddibynnol ar gynefinoedd pren marw, mae'n elfen hanfodol o'n tirweddau ni.

*Erthygl Buglife - Deadwood (cyfieithiad): ‘Yn gyffredinol, amcangyfrifwyd bod 13% o'r holl rywogaethau o blanhigion ac anifeiliaid rydyn ni’n gwybod amdanyn nhw yn y DU yn uniongyrchol ddibynnol ar gynefinoedd pren marw, ac mae llawer mwy yn ddibynnol ar yr organebau saprocsylig eu hunain, gan wneud pren marw yn ffocws pwysig ar gyfer rheoli cadwraeth (Antrobus et al. 2005).’
 

Tiwniwch mewn i Rot Property!

Mae Tom Hibbert o'r Ymddiriedolaethau Natur yn edrych ar beth sydd ar y farchnad i arbenigwyr pren marw craff...