Ymunwch ag Ymddiriedolaeth Natur Gogledd Cymru ar lwybr sain i ddarganfod perl arfordirol Trwyn y Fuwch (Creigiau Rhiwledyn), safle gwarchodedig rhyfeddol sydd wedi’i ffurfio gan ddaeareg ac sy’n llawn hanes. Roedd y pentir yma’n anheddiad Neolithig ar un adeg, ac mae wedi cael ei ailsiapio gan chwarela ar ddiwedd y 1800au, a’i ddefnyddio fel gwersyll ymarfer magnelau arfordirol yn ystod yr Ail Ryfel Byd.
Bellach mae’n hafan i fywyd gwyllt rhyfeddol. Yn y gwanwyn a’r haf mwynhewch arddangosfeydd lliwgar y glaswelltiroedd calchfaen, gan gynnwys tegeirianau cain a glöynnod byw yn gwibio yma ac acw. Mwynhewch y golygfeydd godidog o Landudno, y Gogarth ac allan i Fôr Iwerddon.
Gwybod cyn mynd:
Parcio: Mae parcio a thoiledau ar gael ar bromenâd Llandudno (I ddechrau’r llwybr, mae’n daith gerdded fer i fynedfa Gwarchodfa Natur Rhiwledyn)
Dechrau’r llwybr: Google maps neu What3Words: ///snow.agenda.truck
Pellter: 3.2Km / 2 filltir
Hyd (gan gynnwys y sain): 2.5 awr
Tirwedd a mynediad: Mae'r llwybr yn cynnwys dringfeydd a disgynfeydd serth, ac arwynebau anwastad a llithrig pan yn wlyb. Byddwch yn ofalus ger clogwyni heb eu diogelu ac ymylon y chwarel. Mae'r llwybr yma’n addas ar gyfer cerddwyr heini a phrofiadol. Mae esgidiau cerdded cryf yn hanfodol. Yr Arolwg Ordnans Map: Explorer OL17.
I ddechrau:
Lawrlwythwch fap y llwybr drwy'r ddolen isod. Gan ddechrau yng ngwarchodfa natur Rhiwledyn, sganiwch y codau QR ar hyd y llwybr gyda chamera eich ffôn clyfar i wrando ar y clipiau sain wrth i chi fynd yn eich blaen.
(opsiynol)
Llawrlwythwch sgript y llwybr sain
Llawrlwythwch y sain llawn

Emerging pyramidal orchid on Rhiwledyn Nature Reserve © Craig Wade NWWT
1. Croeso
Cyfarwyddiadau; Gan wynebu'r arwydd croeso, trowch i'r dde a dilyn y llwybr carreg i fyny'r bryn. Cyn bo hir byddwch yn cyrraedd y trydydd cyfeirbwynt ar gyfer Llwybr Arfordir Gogledd Cymru a Chymru, gyda mainc bren ar y dde i chi – llecyn da i orffwys i wrando ar y clip sain nesaf.

View of Rhiwledyn with limestone grassland and common rock-rose ©Lin Cummins NWWT
2. Y glaswelltiroedd calchfaen byw
Ewch yn eich blaen ar hyd y llwybr i fyny’r allt drwy’r clwstwr o goed nes i chi gyrraedd giât mochyn bren a ffin y warchodfa, sef eich stop sain nesaf.

Historical view from the Little Orme over Llandudno Bay c.1920 © Gwasanaeth Archifau Conwy Archive Service
3. Hanes cudd
Ewch yn eich blaen drwy'r giât mochyn ar hyd Llwybr Arfordir Cymru. Pan gyrhaeddwch chi groesffordd, trowch i’r chwith i fyny’r allt, gan ddilyn y llwybr nes gweld golygfa o Fae Llandudno. Trowch i’r chwith i fyny’r allt a byddwch yn cyrraedd y pwynt Trig. Rhowch saib ar y sain am y tro ac unwaith rydych chi wedi cyrraedd y copa, mwynhewch y golygfeydd panoramig a phwyso chwarae i ddal ati i wrando.

Silver-studded blue (Plebejus argus), New Forest, Hampshire, England, UK ©Guy Edwardes/2020VISION
4. Yr aligator a'r eliffant
Dilynwch eich camau yn ôl. Wrth y groesffordd laswellt ewch i’r chwith i gyrraedd cyfeirbwynt Llwybr Arfordir Cymru. Dilynwch y llwybr nes gweld Bae Penrhyn a’r chwarel (cymerwch ofal wrth y dibyn sydyn), trowch i’r dde a mynd yn eich blaen nes cyrraedd yr hen offer weindio. Mae eich stop sain nesaf ar y giât mochyn ar y dde i chi.

Little Orme Quarry Workers, quarrying here operated between 1889 and 1931 © Gwasanaeth Archifau Conwy Archive Service
5. Gorffennol diwydiannol: Y bwrlwm calchfaen
Ewch drwy'r giât mochyn i lawr y llwybr serth. Byddwch yn ofalus oherwydd gall y trac graean fod yn llithrig. Pan gyrhaeddwch chi’r gwaelod cadwch i'r chwith tuag at y graig galchfaen sydd yn y golwg, a Phorth Dyniewaid. Dyma ble mae eich pwynt sain nesaf chi ar y panel gwybodaeth.

Choughs at Rhiwledyn © Henry Cook
6. Porth Dyniewaid
Gyda’r panel gwybodaeth y tu ôl i chi, ewch yn eich blaen i ymuno â’r llwybr graean troellog nes cyrraedd cyfeirbwynt bach ar Lwybr Arfordir Cymru ar y chwith. Yma, chwaraewch eich clip sain nesaf.

Fulmar in Flight ©Mike Snelle
7. Straeon llanwol: Morforwyn Bae Penrhyn
Ewch yn eich blaen ar hyd y llwybr tarmac. Wrth i chi nesáu at dro sy’n gwyro i’r chwith, ar y dde i chi o flaen yr hen glogwyni chwarel fe welwch chi eich pwynt sain olaf ar arwyddbost cyfeirbwynt Llwybr Arfordir Cymru.

Aerial photo showing disused quarry buildings, Trwyn Y Fuwch © Gwasanaeth Archifau Conwy Archive Service
8. Rôl annisgwyl tref glan môr
► Chwaraewch sain
O'r llwybr tarmac dilynwch y llwybr graean cul sy'n gwyro i'r dde. Ewch drwy'r giât mochyn fetel a rhwng y tai, ac mae tro sydyn i'r dde wedyn drwy giât mochyn bren. Dilynwch y llwybr coediog yma i fyny'r allt i ymuno â lôn sy'n arwain at Ffordd Colwyn. Trowch i'r dde i ddychwelyd i ddechrau'r llwybr.
Hefyd ar gael ar yr app Lleoliadau a Llwybrau™, llawrlwythwch am ddim

Mae’r prosiect hwn yn cael ei gyllido gan y Rhaglen Rhwydweithiau Natur.
Mae’n cael ei gyflwyno gan y Gronfa Dreftadaeth, ar ran Llywodraeth Cymru.