Ym mhedwaredd rhan, a rhan olaf ein cyfres 'Cân yr Adar yn Spinnies', byddwn yn sôn am Guddfan Viley. Ond mae’n werth rhoi eiliad hefyd cyn dod i fyny i’r guddfan yma i wrando ar yr adar ar hyd ymyl y ffordd dawel.

Byddwch yn ymwybodol o'r ceir sy'n gyrru yn ôl ac ymlaen i'r maes parcio a chadwch i ochr y ffordd. Ond, os byddwch chi’n stopio ac yn gwrando yma, fe sylwch chi ar y brain, yn uchel i fyny yn y coed, yn crawcian uwch eich pen, ac, os byddwch chi’n gwrando’n astud, byddwch hefyd yn gallu clywed cri “ciac” neu “tjac” jac-y-do. I rai, efallai bydd y gri yma’n swnio fel ei fod yn dweud 'jac-jac', fel ei enw.

Bydd ysguthanod hefyd yn eistedd i fyny yn y coed uchel, yn cwynfan “cŵ-CŴ-CŴ-cŵ-cŵ-ciw” meddal a chryg, a hefyd mae posib gweld adar bach, fel y robin goch a thitwod, yn cuddio yng nghanol canghennau’r coed a’r gwrychoedd, os oes gennych chi lygad craff. Mae’r robin goch yn canu drwy gydol y flwyddyn bron ac mae ei gân yn eithaf uchel yn aml ac yn hawdd ei chlywed. Mae ei gân yn amrywio o sain “tic-ic-ic” i delor amrywiol melys a chyfoethog.

Wrth i’r tymhorau newid, mae digonedd o adar yn ymweld â gwarchodfa natur Spinnies Aberogwen hefyd, gan ddod i’r ardal i fagu, fel y siff-siaff a’r telor penddu, a llawer mwy. Wrth i’r adar cân mudol yma ymweld â Spinnies Aberogwen a’r DU, byddwch yn aml yn clywed mwy o’u cân na’u cri.

Mae cân y siff-siaff yn un eithaf hawdd ei dysgu, gan ei bod yn dweud ei enw ei hun “tshiff, tshaff, tshiff, tshaff”. Alaw debyg i ffliwt ydi cân y telor penddu, sydd wedi hawlio’r llysenw “Eos y Gogledd” iddo ac mae ei gri yn delor sgwrslyd.

Gallwch hefyd weld adar rhydio yng nghae’r ffermwr, wrth i chi gerdded i fyny’r ffordd. Mae allanfa'r gwastadedd llanwol sy'n rhedeg o dan Spinnies Aberogwen yn dod allan yn un o'r caeau, ar draws i Guddfan Viley, gan greu llif o ddŵr yn y cae yma, y mae'r adar rhydio wrth eu bodd yn treulio rhywfaint o amser padlo ynddo, heb boeni dim am y defaid sy’n pori yn y cae. Fodd bynnag, oherwydd y cynnydd yn y llifogydd sy’n digwydd oherwydd newid hinsawdd, wrth i ni gael mwy o dywydd garw a llanwau uwch yn Spinnies Aberogwen, fe all y nant yma fod yn llawer mwy yn aml, yn enwedig ar ôl cyfnod o law.

Cuddfan Viley

Cuddfan Viley yw’r ail guddfan y byddwch chi’n dod o hyd iddi wrth ochr y ffordd wrth i chi deithio i fyny tuag at y maes parcio, a dyma ein cuddfan fwyaf newydd, felly nid yw bob amser yn gyfarwydd. Doedd dim giât ar y guddfan hon yn wreiddiol, dim ond agoriad yn y coed yn arwain at y llwybr, felly roedd yn hawdd i bobl fethu gweld y guddfan yma, ond bellach mae giât ddu newydd wedi’i hychwanegu at y fynedfa. Mae sgriniau wedi'u hadeiladu o amgylch y llwybr cerdded tuag at y guddfan. Bydd y sgriniau yma’n cael eu llenwi gyda naddion er mwyn galluogi i eco-gynefin ffynnu i'r adar a llawer o rywogaethau eraill sy'n byw o amgylch Spinnies Aberogwen.

Weithiau mae’r llwybr i fyny at y guddfan wedi’i amgylchynu gan ddŵr o’r môr-lyn, ac yn y llwyni o’i amgylch fe allwch chi weld a chlywed adar y to yn gwibio o un lle i’r llall.

Mae gan Guddfan Glas y Dorlan a Chuddfan Viley fwy o olau yn dod drwodd wrth i chi gamu i mewn, ond gall y Brif Guddfan fod yn eithaf tywyll pan fydd y drysau wedi’u cau, felly mae'r cuddfannau yma’n arbennig o dda i'r rhai sy'n mwynhau ffotograffiaeth (er bod ffotograffwyr yn mwynhau'r Brif Guddfan yn fawr iawn hefyd, gan fod ganddi ofod ehangach a mwy o olygfeydd i ddal lluniau da o'r adar yno).

Y tu mewn i'r guddfan, fe allwch chi weld adar y to yn aml, yn gwibio i mewn ac allan o ganghennau'r llwyni ochr yn ochr â'r teclynnau bwydo, yn canu cân ac yn trydar yn fywiog iawn, weithiau'n gwneud sŵn "tshyrp, tshyrp, tshyrp, tship". Mae bras y cyrs wedi'u gweld ger y llwyni o amgylch y teclynnau bwydo hefyd. Mae eu cri yn eithaf byr ond yn debyg iawn i ryw dincial, fel “srip, srip, srip-sî-sî-sî stitip-itip-itipip”.

Os ydych chi'n dawel iawn ac yn amyneddgar iawn, efallai y byddwch chi hefyd yn gweld rhegen ddŵr, yn sbecian allan o dan y llwyni yma. Mae'r rhegen ddŵr yn swil iawn yn aml ac yn hoffi cylchu'r ardal cyn camu allan o ddiogelwch yr isdyfiant, felly fe allwch chi fod yn aros yn hir iawn. Mae'n gwneud sain “cipcipcipcipcip” ailadroddus a hefyd gall wichian yn debyg i fochyn.

Mae cymaint o adar yn Spinnies Aberogwen sydd heb eu crybwyll yma, yn enwedig wrth i’r tymhorau fynd a dod, ac rydych chi’n gallu gweld pob aderyn yn unrhyw un o’r tair cuddfan a hefyd tra byddwch chi allan yn cerdded ar hyd llwybrau’r coetir a'r draethlin.

Os oes unrhyw aderyn yn Spinnies Aberogwen, neu unrhyw beth arall yr hoffech chi gael gwybod mwy amdano, cysylltwch â ni, Michelle a Dan (michelle.payne@northwaleswildlifetrust.org.uk), oherwydd byddem wrth ein bodd yn clywed mwy gennych chi. Fel y ddau swyddog ymgysylltu yn y warchodfa natur, rydyn ni’n cynnal digwyddiadau, fel teithiau cerdded tywys a mwy, felly cadwch lygad ar y dudalen we am ddigwyddiadau a chadwch eich clustiau ar agor.

BLAENOROL: Cân yr Adar yn Spinnies Rhan 3