Homes for wildlife

Bydd gwahanol fathau o focsys yn denu gwahanol rywogaethau. Mae’r rhan fwyaf o adar yn ffafrio bocs caeedig gyda thwll mynediad bychan, ond mae rhai – fel y robin goch, y dryw, yr aderyn du a’r fronfraith – yn defnyddio bocs ffrynt agored. Mae rhywogaethau fel gwenoliaid duon, gwenoliaid a gwenoliaid y bondo angen bocs arbenigol gan eu bod yn nythu o dan fargodau a thalcenni adeiladau.

Creu eich bocs nythu eich hun

Bydd arnoch angen y canlynol: Pren meddal heb ei blaenio na’i drin ac wedi’i dorri yn arw, rwber sgrap, hoelion wedi’u galfaneiddio, llif, morthwyl, dril, pensil a  phren mesur.

1. Marciwch y panelau gyda phensil a phren mesur i’r dimensiynau sydd wedi’u nodi uchod.
2. Torrwch y panelau.
3. Penderfynwch ar faint y twll mynediad.
4. Hoeliwch y panelau ochr ar y plât cefn.
5. Hoeliwch y llawr yn ei le, sy’n ffitio tu mewn i’r panelau ochr.
6. Hoeliwch y panel ffrynt ar y panelau ochr.
7. Driliwch y tyllau draenio yn y gwaelod.
8. Gosodwch banel y to yn ei le gyda rwber neu golfach arall.

Dewisol:
Gwnewch yn siŵr bod y bocs yn dal dŵr gyda haenen ychwanegol o ffelt toi neu haenen atal lleithder

Gosodwch eich bocs mewn lleoliad cysgodol ar goeden neu wal, yn wynebu tua’r gogledd ddwyrain i’r de ddwyrain, i osgoi’r tywydd gwlyb a’r gwers canol dydd mwyaf. Gwnewch yn siŵr bod eich bocs o leiaf 2 fetr oddi ar y ddaear ac allan o gyrraedd ysgyflaethwyr.

Rhaid cael gwared ar hen nythod yn yr hydref a golchi’r bocs gyda dŵr sebon cynnes i ladd unrhyw barasitiaid sy’n weddill a gadael i’r bocs sychu’n drwyadl cyn cau’r caead. Os nad oes unrhyw dyllau draenio ynddo, dyma’r amser i ddrilio rhai yn y gwaelod. 

Ni ddylid defnyddio pryfladdwyr na phowdwr pryfed. Mae’n eithaf normal i ambell ŵy fethu deor ac i rai cywion farw.           

Os ydych chi’n addurno’r bocs, gwnewch yn siŵr eich bod yn defnyddio paent seiliedig ar ddŵr ac nid plwm neu greosot, oherwydd mae’r rhain yn wenwynig i adar. Os ydych chi angen newid rhan o’r bocs adar, rhaid osgoi pren sydd wedi’i drin, sy’n cynnwys cadwolion a ffyngladdwyr niweidiol.

Defnyddiwch declynnau bwydo yn hongian neu fwrdd adar. Mae diagram ar gael isod yn dangos sut i greu un eich hun.

Cofiwch lanhau’r bwrdd adar a’r teclynnau bwydo yn rheolaidd i osgoi lledaenu afiechydon ymhlith adar yr ardd.

Mae gwahanol fwydydd yn denu gwahanol adar felly blaswch amrywiaeth o fwydydd fel cymysgedd o hadau i adar gwyllt, hadau niger, pysgnau a pheli braster. Mae’n hwyl gwneud eich teclynnau bwydo hadau adar a braster.

Ewch ati i greu nodwedd arbennig gan ddefnyddio pyst hongian i osod eich teclynnau bwydo arnyn nhw.    

Os yw’n bosib, gosodwch y teclynnau bwydo yn agos at ffenest i gael mwynhau gweld yr adar, ac mewn ysgol, yn agos at ffenest ystafell ddosbarth fel bod y plant yn gallu gwylio o’r tu mewn heb darfu ar yr adar.

Rhaid osgoi gosod teclynnau bwydo o fewn cyrraedd rhwydd i ysglyfaethwyr, fel cathod, drwy sicrhau nad ydynt yn rhy isel, nac o fewn cyrraedd canghennau neu ffensys. 

Gallwch greu bwrdd adar syml gan ddefnyddio pren haenog ar bolyn gyda cholfachau metel. Bydd ymyl o amgylch y bwrdd yn atal bwyd rhag mynd dros yr ochr, a bydd bylchau yn y corneli’n darparu draeniad.

Mae llawer o adar yr ardd yn bwydo ar y ddaear yn bennaf. Mae’r rhain yn cynnwys aderyn y to, bronfraith, turtur dorchog, robin goch a llwyd y gwrych. Mae’r robin yn hoff iawn o gynrhon y blawd byw, sydd â llawer o fraster a phrotein. Mae’n well bwydo’r adar yma i gyd o fwrdd adar – mae gwybodaeth am sut i greu un ar gael isod.

Dewiswch amrywiaeth o blanhigion cyfeillgar i bryfed peillio a phryfed eraill ar gyfer eich gardd, i ddenu cymaint â phosib o bryfed ac infertebrata eraill, sy’n ffynhonnell fwyd naturiol ac yn cael ei ffafrio gan adar. 

Dewiswch blanhigion a choed gydag aeron a hadau ar gyfer adar. Er enghraifft, coed fel drain gwynion, eiddew, afalau surion, criafol, celyn a cheirios gwyllt a llwyni a phlanhigion fel llosgddrain, pren melyn a chribau’r pannwr.

Peidiwch â rhoi bwyd hallt na bara sych allan oherwydd gall hyn fod yn niweidiol i adar. Hefyd dylech osgoi braster coginio gan fod y rhain yn glynu wrth blu adar ac yn lloches i facteria. I osgoi gwenwyn bwyd, gwnewch yn siŵr mai dim ond cynrhon y blawd byw ydych chi’n eu darparu, oni bai eu bod wedi cael eu sychu, a pheidiwch â rhoi pysgnau llawn allan, gan eu bod yn berygl tagu i adar.