Mae'r gacynen feirch Asiaidd (Vespa velutina) yn gacynen feirch ysglyfaethus sy'n frodorol i Asia. Mae cacwn meirch Asiaidd yn Rhywogaeth Rhybudd ac mae angen rhoi gwybod am eu gweld cyn gynted â phosibl er mwyn eu hatal rhag sefydlu ym Mhrydain Fawr.

Cadarnhaodd yr Uned Wenyn Genedlaethol bod cacynen feirch Asiaidd wedi cael ei gweld am y tro cyntaf ym Mhrydain Fawr ym mis Medi 2016 yn ardal Tetbury yn Swydd Gaerloyw. Mae 32 o nythod cacwn meirch Asiaidd wedi cael eu gweld mewn 27 lleoliad, yn bennaf ar hyd Arfordir De Lloegr (ar 1af Medi 2023). I gael yr wybodaeth ddiweddaraf am yr hyn a welwyd, ewch i wefan yr  Uned Wenyn Genedlaethol.

Os gwelwch chi gacynen feirch Asiaidd, peidiwch â cheisio ei dal na dinistrio ei nyth. Rhowch wybod am ei gweld drwy ddefnyddio’r ap Asian Hornet Watch ar Android ac iPhone neu gallwch roi gwybod am ei gweld ar-lein yma.

Beth yw'r pryder?

Mae cacwn meirch Asiaidd yn ysglyfaethu ar bryfed, gan gynnwys pryfed peillio, a phryfed cop, a byddant hefyd yn bwyta carcasau mamaliaid bach. Maen nhw’n fygythiad sylweddol i boblogaethau o wenyn a rhywogaethau brodorol eraill. Mae’n rhywogaeth estron ymledol ‘newydd’ bosibl, ac os bydd yn llwyddo i sefydlu gallai niweidio ein poblogaethau brodorol o wenyn a’n hecosystemau. Mae eisoes wedi sefydlu yn Ffrainc a Gwlad Belg.

Cydnabyddir yn eang y bydd newid yn yr hinsawdd yn ffafrio llawer o rywogaethau ymledol, fel y gacynen feirch Asiaidd. Er enghraifft:

• bydd amodau hinsoddol yn newid (e.e. gaeafau cynhesach) naill ai’n caniatáu i rywogaethau estron newydd sefydlu neu’n galluogi’r rhywogaethau ymledol sydd gennym ni ar hyn o bryd i ymledu ymhellach i’r Gogledd,
• mae rhywogaethau ymledol hefyd yn tueddu i fod â goddefgarwch amgylcheddol ehangach. Mae hyn yn golygu y gallai newid yn yr hinsawdd ddarparu’r amodau perffaith i rywogaethau ymledol gael y gorau ar rywogaethau brodorol.

Gall cacwn meirch Asiaidd reoli tymheredd eu nythod ar tua 30°C drwy boeri dŵr o'u mandiblau a thrwy ddirgrynu eu hadenydd i oeri'r nythfa. Mae'r addasiadau hyn yn cadw'r nyth yn actif ac yn galluogi iddynt hela yn ystod tymereddau uchel neu isel eithafol.

Felly mae’n hanfodol codi ymwybyddiaeth o gacwn meirch Asiaidd fel bod unrhyw un yn gallu eu hadnabod a rhoi gwybod am eu gweld. Dyma un o ddibenion ein hymgyrch Ymledwyr Ecosystem, y mae’r gacynen feirch Asiaidd wedi cael ei defnyddio ar ei chyfer fel cymeriad trawiadol i dynnu sylw’r cyhoedd at rywogaethau ymledol.

Pam nawr?

Eleni mae Cymdeithas Gwenynwyr Prydain a’r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion yn cynnal wythnos y gacynen feirch Asiaidd o’r 4ydd o Fedi tan y 10fed o Fedi 2023, gyda’r nod o godi ymwybyddiaeth o’r gacynen feirch Asiaidd.

Mae’n siŵr eich bod chi’n pendroni pam rydyn ni’n ysgrifennu blog ar ddechrau mis Medi pan rydych chi wedi gweld llawer o wenyn mêl, gwenyn unigol, cacwn, cacwn meirch a gwenyn meirch drwy gydol y Gwanwyn a’r Haf….

Wel, yr adeg yma o’r flwyddyn, mae cacwn meirch Asiaidd yn dechrau ‘hela’ o flaen mynedfeydd cychod gwenyn neu wenynfeydd. Mae'r ymddygiad hwn yn dechrau pan fydd deiet y gacynen feirch Asiaidd yn newid o ddeiet sy'n seiliedig ar siwgr i ddeiet sy'n seiliedig ar brotein. Mae'r newid hwn mewn deiet yn dechrau ym mis Awst / Medi pan fydd y gweithwyr yn dechrau bwydo nifer fawr o larfâu yn y nyth. Dyma pryd mae cacwn meirch Asiaidd yn dechrau canolbwyntio ar safleoedd ysglyfaeth sydd â digonedd o adnoddau e.e. cychod gwenyn mêl neu wenynfeydd. Byddant yn dychwelyd i'r un safle dro ar ôl tro nes bod yr adnoddau wedi gorffen h.y. y gwenyn i gyd wedi diflannu. Mae dwy brif effaith i’r 'hela’ yma:

1. 'Parlys chwilio am fwyd' - diffyg gweithgarwch hedfan mewn cychod gwenyn oherwydd cacwn meirch yn hofran
2. 'Anallu i ddychwelyd gartref' – Y gwenyn yn methu dychwelyd gartref oherwydd ysglyfaethu gan gacwn meirch

Gall effeithiau’r ‘hela’ yma fod yn fawr ar oroesiad y cwch gwenyn, ond mae’r ymddygiad ‘hela’ yma (a ddangosir yn y llun isod) yn eich galluogi chi i adnabod cacwn meirch Asiaidd posibl a rhoi gwybod amdanynt cyn gynted â phosibl.

Mae nythod cacwn meirch Asiaidd yn dod i'r golwg ddiwedd yr haf a dechrau'r hydref wrth i'r dail ddechrau cwympo o goed a llwyni. Mae rhoi gwybod am y nythod hyn yn helpu’r Uned Wenyn Genedlaethol i ddod o hyd i gacwn meirch Asiaidd ac mae’n rhoi’r cyfle gorau i ni atal ymddangosiad breninesau newydd y cacwn meirch Asiaidd.

Sut ydw i'n gwybod os ydw i wedi gweld un?

Mae'n hawdd adnabod cacwn meirch Asiaidd unwaith y byddwch chi'n gwybod beth rydych chi'n chwilio amdano. Mae'r llun isod yn dangos bod y gacynen feirch Asiaidd yn gyfan gwbl ddu bron, gyda chorff melfedaidd. Mae'r abdomen yn ddu ac eithrio'r un streipen oren lydan iawn ar y pedwerydd segment ac ychydig o fandiau melyn mân. Mae'r coesau'n edrych fel eu bod wedi cael eu trochi mewn paent melyn a'r wyneb yn oren.

Os ydych chi'n amau ​​eich bod chi wedi gweld cacynen feirch Asiaidd yn ystod y nos, mae'n debyg eich bod chi wedi camgymryd oherwydd dydi cacwn meirch Asiaidd ddim yn hedfan yn ystod y nos.

Y peth anoddaf am geisio adnabod y gelyn yma (y gacynen feirch Asiaidd) ydi ei bod yn edrych mor debyg i lawer o rywogaethau brodorol cyfeillgar eraill yma ym Mhrydain.

Dyma 5 rhywogaeth debyg:

Cymerwch ran!

Nawr eich bod chi’n gallu adnabod cacwn meirch Asiaidd, cymerwch ran a rhoi gwybod os byddwch yn eu gweld!

Mae cofnodi'r rhywogaeth yma’n hanfodol bwysig i atal unrhyw boblogaethau o gacwn meirch Asiaidd rhag sefydlu.

Os ydych chi'n amau eich bod chi wedi dod o hyd i gacynen feirch Asiaidd neu ei nyth, peidiwch â cheisio mynd at, dal na dinistrio'r unigolyn neu'r nyth. Os yw'n ddiogel, ceisiwch dynnu llun, a gwnewch nodyn o'ch lleoliad. Hyd yn oed os na allwch chi dynnu llun, rhowch wybod am ei gweld ar wefan GB NNSS drwy ffurflen ar-lein neu gan ddefnyddio’r ap Asian Hornet Watch.

Mae'r cyhoedd yn gyffredinol yn hanfodol i atal y Rhywogaeth Rhybudd yma rhag sefydlu a thrwy roi gwybod rydych chi’n gwarchod rhywogaethau brodorol gwerthfawr!!

Os hoffech chi gael gwybod mwy neu os oes arnoch chi angen help i adnabod cacynen feirch Asiaidd bosib; anfonwch unrhyw gwestiynau i gareth.holland-jones@northwaleswidlifetrust.org.uk.